Tips voor omgang met tolken en vertaalapps

De sociaal tolk wordt aangevraagd via het Agentschap voor Integratie en Inburgering (AgII), dat samenwerkt met een netwerk van zelfstandige tolken en vertalers (in hoofd- of bijberoep) en vrijwilligers. De sociaal tolken die AgII opleidt, worden algemeen opgeleid. Er is geen afzonderlijk opleidingsonderdeel rond LGBTI+ of SOGIESC.  

Bij het aanvragen van een tolk bij AgII kan je volgende tips meenemen: 

• Voeg in het opmerkingenveld bij de aanvraag toe dat het onderwerp van het gesprek SOGIESC en LGBTI+ is. De tolk kan op deze manier op voorhand inschatten of die over voldoende terminologie beschikt en kan eventueel extra opzoekwerk doen. Indien nuttig (afhankelijk van de taal), kan je verwijzen naar: 
  • de woordenlijst die ORAM heeft opgesteld rond essentiële terminologie rond seksuele oriëntatie, gender identiteit en genderexpressie. Deze woordenlijst is opgesteld in vijf talen: Engels, Frans, Turks, Farsi en Arabisch. 
  • De IOM bundelde ook 27 termen die gebruikt worden binnen culturen wereldwijd om identiteiten en ervaringen op vlak van gender en seksualiteit te beschrijven (in het Engels).
• Sta stil bij het land van herkomst, de etnische origine en de gemeenschap waaruit de bewoner afkomstig is. Het is namelijk waarschijnlijk dat LGBTI+ personen en personen met diverse SOGIESC hun gemeenschap van herkomst ontvluchten en zich dus ook niet comfortabel voelen om hun SOGIESC te bespreken met leden van de gemeenschappen die ze ontvluchten.  
  • Bespreek, indien mogelijk (bijvoorbeeld via vertaaltools, zie hiervoor het item 'Gebruik van vertaaltools' in deze toolkit), met de bewoner of die een voorkeur heeft met betrekking tot het land herkomst, de etnische origine of de gemeenschap waaruit de tolk afkomstig is.  
  • Voeg de voorkeur (op basis van het gesprek met de bewoner of op basis van jouw reflectie) met betrekking tot de afkomst van de tolk toe in het opmerkingenveld bij de aanvraag.  
• Sta stil bij het gender van de tolk en of dit een rol kan spelen in het gesprek met de bewoner. 
  • Bespreek, indien mogelijk (bijvoorbeeld via vertaaltools), met de bewoner of die een voorkeur heeft met betrekking tot het gender van de tolk. 
  • Voeg de voorkeur (op basis van het gesprek met de bewoner of op basis van jouw reflectie) met betrekking tot het gender van de tolk toe in het opmerkingenveld bij de aanvraag.  
• Maak, indien mogelijk, op voorhand een (telefonische) afspraak met de toegewezen tolk om het onderwerp van het gesprek verder toe te lichten en na te gaan of deze tolk over voldoende kennis beschikt om jou en de bewoner in een gesprek over SOGIESC en LGBTI+ bij te staan.  
• Vraag naar een specifieke tolk indien je hier in het verleden een goede ervaring mee had in gesprekken over SOGIESC en LGBTI+. Hou dan ook een lijst bij van deze tolken.  

Hoewel ze geen garantie tot succes zijn, kunnen de volgende tips eventueel helpen om een gesprek rond SOGIESC en LGBTI+ met een bewoner in bijzijn van een sociaal tolk te vergemakkelijken: 

• Leg aan het begin van het gesprek expliciet uit dat de tolk onpartijdig is, en geheimhoudingsplicht heeft. De tolk zal steeds een introductie in beide talen doen, waarin die dit ook vermeld, maar het is aan te raden om dit als hulpverlener nogmaals expliciet te herhalen. Dit kan helpen om de bewoner op hun gemak te stellen met de aanwezigheid van de tolk. Dit kan als volgt:
  • “De tolk is hier enkel om te tolken. De tolk mag niets uit dit gesprek delen met iemand anders. De tolk mag geen eigen mening uiten over dit gesprek. De sociaal tolk is een professional die is opgeleid om te tolken in moeilijke en emotionele gesprekken.” 
• Houd rekening met de algemene richtlijnen van AgII rond werken met sociaal tolken, onder andere de richtlijnen rond taalgebruik. Deze vind je terug in de e-learning van AgII: https://rise.articulate.com/share/h9B1_t10h67rI7XwbrNyYI9nTR2J-kkN#/ 
• Kijk tijdens het gesprek de bewoner aan terwijl die praat. Dit geeft aan de bewoner het signaal dat je er bent om naar hen te luisteren en naar wat ze zeggen.  
• Let tijdens het gesprek op de lichaamstaal van de bewoner. Indien de bewoner zich niet comfortabel lijkt te voelen, kan je dit expliciet navragen bij de bewoner en opnieuw benadrukken dat de tolk neutraal is en geheimhoudingsplicht heeft.  
• Doe beroep op een telefoontolk indien een gesprek met een tolk ter plaatse moeilijk verloopt. Een telefoontolk kan de bewoner ten opzichte van de tolk een veiliger en meer anoniem gevoel geven, wat de schroom om over het thema te praten kan verminderen.  

De sociaal tolken die via AgII aangevraagd worden, zijn gebonden aan een deontologische code. Deze vind je hier terug: https://www.integratie-inburgering.be/nl/de-deontologische-code-voor-sociaal-tolken. Indien je tijdens het gesprek merkt dat de tolk zich niet houdt aan de deontologische code (inclusief neutraliteit, onpartijdigheid en geheimhoudingsplicht), kan je volgende zaken doen: 

• Spreek de tolk hier tijdens het gesprek rechtstreeks op aan. 
• Meldt dit aan de dienst sociaal tolken van AgII door te mailen naar [email protected]. AgII gaat dan in gesprek met de sociaal tolk.  

Als er geen tolk beschikbaar is, ter voorbereiding van een gesprek in aanwezigheid van een tolk of als de aanwezigheid van de tolk toch een te grote drempel blijkt, kan het nuttig zijn om een beroep te doen op vertaaltools. Op de website van communicatiewaaier.be, uitgegeven door AgII, vind je tips en advies over veelgebruikte vertaaltools, de kwaliteit van de vertalingen voor een heel aantal talen en veel meer.  

Het gebruik van vertaaltools kan ook drempelverlagend werken om het over het thema te hebben. Dit omdat het bij vertaaltools niet noodzakelijk is om effectief te spreken, maar typen en lezen voldoende kunnen zijn.